Het M-decreet in Zuid-Afrika

Zuid-Afrika ratificeerde het UN-verdrag rond inclusie (Salamanca Statement, UNESCO, 1994) jaren voor België dat deed. Er was dus ook al veel langer een wettekst rond inclusie, de zogenaamde White Paper 6. Jammergenoeg werd er niet zo veel gedaan aan de concrete invulling van de wet. Maar daar is de laatste jaren wel verandering in gekomen. VVOB Zuid-Afrika ondersteunt de regering bij de implementering.

SIAS

Een van de strategieën in het proces naar meer inclusief onderwijs in Zuid-Afrika, is het beleidsdocument rond SIAS. SIAS staat voor Screening Identification Assessment and Suppor. SIAS is een soort leerlingvolgsysteem. Het werkt niet zozeer via toetsen, maar eerder door het invullen van gedetailleerde observaties en het bijhouden van leerlingprofielen, zeker van leerlingen die een risico lopen op een leerachterstand. Deze profielen helpen om de zorg te organiseren: eerst in de klas, dan op schoolniveau met het inschakelen van het zorgteam. Indien nodig, kan hulp van buitenaf ingeroepen worden. Elk district heeft een zorgteam dat voor elke leerling die naar hen wordt verwezen een zorgplan opstelt. Dat kan betekenen dat de hulp van specialisten wordt ingeschakeld in de school of dat de leerling wordt verwezen naar een buitengewone school. Het is eigenlijk een mooi systeem dat zorg organiseert op maat van de nood van het kind. Het vertrekt heel duidelijk van de wil om een kind in de school in zijn gemeenschap te houden. Wellicht is het beleid iets concreter dan het M-decreet. Maar alles staat of valt natuurlijk met wat er in de klas en de school echt gebeurt. Als een leerkracht het profiel niet invult en bijhoudt, gebeurt er niets.

Full Service Schools

Net zoals het ook in het M-decreet staat, is het in Zuid-Afrika de bedoeling om elke leerling te laten leren en deelnemen aan onderwijs in de school van zijn keuze, in zijn gemeenschap. Maar net als in Vlaanderen is er in Zuid-Afrika nog heel erg een medische benadering rond zorg. Is er een probleem? Haal er een specialist bij of stuur het kind weg, want “ik ben niet opgeleid om dit te doen”. Internationaal is er een evolutie naar een sociaal model: in plaats van de leerling aan te passen aan het systeem, past het systeem zich aan aan de leerling. Dat betekent meteen ook dat de rol van specialisten anders wordt ingevuld. Er wordt meer ingezet op het versterken van leerkrachten door systemen van co-teaching en ondersteuning in de klas in plaatst van leerlingen “met problemen” uit de klas te halen.

In Vlaanderen is er een sterk buitengewoononderwijssysteem. In Zuid-Afrika zijn er veel minder voorzieningen. Vandaar dat het inzetten op brede zorg in de gewone school erg belangrijk is. Zuid-Afrika gebruikt daarvoor het concept Full Service School. Het is een gewone school die extra ondersteund wordt om een echte inclusieve school te worden. Op termijn moeten daar ook extra middelen bijhoren, maar zover zijn we nog niet. Op dit moment zijn het scholen waar extra geïnvesteerd wordt in opleiding van leerkrachten in het implementeren van kwaliteitsvol onderwijs, differentiëring, SIAS, enzovoort. De ene al met meer succes dan de andere. En ook hier is er nog een hele weg af te leggen.

Wit brood

De middelen die beschikbaar zijn, zijn te verwaarlozen in vergelijking met wat er in Vlaanderen mogelijk is. Bovendien is de context vaak veel schrijnender en uitdagender: armoede, misbruik, grote klassen (een gewone klas telt 35 leerlingen, maar in rurale gebieden en townships zijn klassen van 50-60 leerlingen geen uitzondering). Dat verklaart de woorden van een Zuid-Afrikaanse medewerker van het onderwijsministerie op bezoek in Vlaanderen: “In Vlaanderen wordt geklaagd met een wit brood onder de arm”.