Geen aprilgrap
Of het om te lachen was of om te huilen, hing af van
aan wie je het vroeg. Maar gisteren werd hier alweer geschiedenis geschreven.
Nkandla
Op 9 april 2009 werd Jacob Zuma de president van
Zuid-Afrika. Dat is hij op dit moment nog. Een goeie maand na zijn aanstelling
begonnen er verbouwingen aan zijn privewoning in Nkandla. Nkandla is een klein
gehucht in KwaZulu Natal. De verbouwingen werden betaald door het Minsterie van
Openbare Werken, omdat ze noodzakelijk waren in het kader van het beveiligen
van de president. Hiervoor mag R100.000 gebruikt worden. Meerkosten moeten door
de eigenaar gedragen worden. Er werd uiteindelijk meer dan R246 millioen (€14.5
miljoen) gespendeerd. De “firepool” (een waterbekken te gebruiken bij het
blussen in geval van brand) leek verdacht veel op een echt zwembad. Er was een
kippenren, een amfitheater, een ziekenhuis, bezoekerscentrum, een landingsplek
voor een helikopter, een parkeerplaats, …
Comfortabel
veilig
Onnodig te zeggen dat dit al snel door media bekend
werd gemaakt en heel wat ophef maakte. De zaak werd heel snel “Nkandlagate”
genoemd. Eind 2011 werd de eerste van vele klachten wegens het oneigenlijke
gebruik van overheids (en dus belastingbetalers) geld ingediend bij de public
protector. Dit is een instelling die als doel heeft de bevolking van het land
te beschermen tegen misbruik, corruptie, enz. Het is een onafhankelijke
instelling bij wet geregeld (grondwet). Het is een fantastisch initiatief dat
in niet veel landen bestaat, maar dat bij de start van het democratische
Zuid-Afrika samen met o.a. een progressieve grondwet, in gebruik kwam.
Op 19 maart 2014 werd het eindrapport van public
protector Thuli Madonsela gepubliceerd. Het droeg als titel “Secure in comfort”
(veilig in comfort). Het liet geen twijfel: President Zuma had onrechtmatig
persoonlijk voordeel gehaald uit de veiligheidsaanpassingen betaald met
overheidsgeld. Madonsela stelde daarbij ook in vraag hoe dit had kunnen
gebeuren en wie de nodige toelatingen had gegeven. Er werd in het rapport geconcludeerd
dat President Zuma alle kosten die niet rechtstreeks met veiligheid te maken hadden,
moest terugbetalen aan de Zuid-Afrikaanse staat.
Gaat hij betalen?
Het proces dat leidde tot het rapport was moeilijk, de
public protector werd vaak en op allerlei vlakken tegengewerkt via rechtszaken
etc. Maar het kwam er uiteindelijk toch. Een rapport van de public protector
mag niet zomaar genegeerd worden. Het antwoord van de regering en de president
waren om de zaak (en het rapport) door parlementaire onderzoekscommissies te
laten onderzoeken. Intussen werd Nkandla een nationale grap en ergernis. De
Economic Freedom Fighters vragen al twee jaar lang bij elk bezoek van de
president aan het parlement wanneer hij gaat betalen en hoe.
De parlementaire onderzoekscommissies concludeerden
o.a. dat de president geen weet had van de hoog oplopende kosten en dat hij dus
ook niet kon verplicht worden om een deel terug te betalen.
Het hof
Toen gingen een aantal oppositiepartijen naar het
grondwettelijke hof. Donderdagavond 31 maart 2016 deed die een historische en
unanieme uitspraak. Het hof oordeelde dat het rapport van Thuli Madonsela en de
daaraan gekoppelde opgelegde terugbetaling bindend was. Het hof vond dat de
president en het parlement de grondwet geschonden hadden door de niet
veiligheidsverbouwingen toe te laten en door het rapport niet op te volgen. De
president werd verder aangeraden om ervoor te zorgen dat het parlement zich
niet alleen houdt aan de grondwet, maar er ook op toeziet dat de uitvoerende
macht de grondwet ook respecteert. Met andere woorden, de president werd op de
vingers getikt over het feit dat het parlement hem niet op de vingers tikte…
Het grondwettelijke hof gaf Financiën 60 dagen om te
berekenen hoeveel Zuma moet terugbetalen, wat hij dan binnen 45 dagen moet
doen.
Boodschap aan
de natie
Daar! Een uitspraak die niet mis te verstaan was. Die
meer kracht leek te hebben dan alle parlementaire debatten van de voorbije
jaren, alle pogingen van verschillende oppositiepartijen om Zuma af te zetten,
om moties van wantrouwen goedgekeurd te krijgen,…alles tot nu toe zonder enig
effect. Zelfs de recente onthullingen van zware politieke inmenging van de Gupta’s,
een schatrijke Indiase familie, lieten het uitvoerende comité van het ANC hun
steun aan hun president niet verminderen. Maar hier was nu een uitspraak van
het grondwettelijke hof, verheven boven alle politieke partijen.
Gisteren werd aangekondigd dat president Zuma het land
rechstreeks zou toespreken. 1 April, net na zeven ’s avonds. Je voelde de
spanning toenemen. Zou nu gebeuren wat tot nu toe niet was gelukt:? Zou hij de
“eer” aan zichzelf houden en ontslag nemen?
Neen. Zuma verontschuldigde zich of eigenlijk, hij zei
dat hij de grondwet wou volgen en de uitspraak van het grondwettelijke hof zou
respecteren.
Een
anti-climax. Geen aprilgrap.
Reacties
Een reactie posten